Afwegingen

In november 2020 is onder aansturing van de Vereniging Markdal en Waterschap Brabantse Delta een voorlopig ontwerp (VO) opgesteld voor het totale Markdal van de Belgische grens tot aan Breda (RHDHV, BG9342_T&P_RP_2101110949_Definitief Voorlopig Ontwerp Markdal_v3). In het VO is het voorkeursalternatief voor de inrichting van het Markdal ‘doorgerekend’ op effecten op het grond- en oppervlaktewater, behalen van de natuurambities, hoogwater en droogte en is gekeken naar de ruimtelijk inpassing en wensen uit de omgeving. Het VO is het resultaat van veel werk dat het afgelopen decennium is verzet door de Vereniging, partijen en belanghebbenden in het gebied. Ook zijn de bestemmingsplannen ten behoeve van realisatie van het ontwerp vastgesteld.

In het zuidelijk deel van het Markdal (van de Belgische grens tot aan de stuw Galder; Markdal-Zuid) zijn inmiddels gronden beschikbaar om een deel van de inrichtingsplannen uit te voeren. Waterschap Brabantse Delta heeft het trekkerschap voor de verdere uitwerking en realisatie van dit deelplan Markdal-Zuid op zich genomen. Daarbij is geconstateerd dat er nog discussie was over het definitieve karakter van het VO. Dit betrof een drietal issues (ligging nieuwe vrijstromende Mark, omgang met noord-zuid georiënteerd fietspad en kanovoorzieningen), waarover in het bestuurlijk vastgestelde afsprakenkader (Dagelijks Bestuur Waterschap Brabantse Delta 30 augustus 2022 en Gedeputeerde Staten provincie Noord Brabant) randvoorwaarden zijn vastgesteld (zie verderop).

Daarnaast heeft het Waterschap Brabantse Delta in het voorjaar 2021 extern advies ingewonnen naar de implementatiemogelijkheden van Bouwen met Natuur binnen het projectgebied Markdal-Zuid. Dit heeft geresulteerd in een adviesrapport met aanbevelingen (Bijlage A14). Deze aanbevelingen zijn mee in overweging genomen bij de herziening van het VO. Deze overwegingen zijn verderop benoemd.

Op basis van bovenstaande aanleidingen heeft Royal HaskoningDHV (RHDHV) samen met experts van het Waterschap onderzocht of aanpassing van het VO voor dit deelgebied mogelijk is, waarbij de ligging van de nieuwe vrijstromende Mark is gewijzigd en op de oost- in plaats van de westoever wordt gerealiseerd.

Op basis van het bestuurlijk vastgestelde afsprakenkader en de aanbevelingen zoals gedaan in bijlage A14 is in een aantal ontwerpstappen en in overleg met diverse experts en partijen, gewerkt aan een aangepast VO (VO+, zie bijlage A16) en vervolgens een definitief ontwerp (DO) voor Markdal-Zuid, welke is gebaseerd op de uitgangspunten van het VO en daarbij de volgende randvoorwaarden en overwegingen:

Randvoorwaarden conform afsprakenkader

Ligging nieuwe vrijstromende Mark: ondanks intensieve gesprekken bleek er bij de eigenaar van een deel van de gronden (Natuurmonumenten) onvoldoende draagvlak voor de situering van de nieuwe vrijstromende Mark op de westoever van de Boven Mark, zoals in het voorkeursalternatief opgenomen. In het bestuurlijk vastgestelde afsprakenkader is hierover opgenomen: “…een oostelijke variant (de oude loop) kan worden uitgewerkt in het Definitief Ontwerp en kan – in overleg met betrokkenen – worden voorgelegd aan het Breed Bestuurlijk Overleg.”
Ligging en financiering noord-zuid georiënteerd fietspad: in dit afsprakenkader is gesteld dat het daadwerkelijke issue over het fietspad afhankelijk is van de keuze die wordt gemaakt met betrekking tot de nieuwe vrijstromende Mark. Hierbij zijn twee opties benoemd:
1. Indien de vrijstromende Mark wordt gerealiseerd op de westoever dan zal het fietspad deels verlegd moeten worden conform de afspraken die daarover in het VO gemaakt zijn.
2. Als de nieuwe vrijstromende Mark wordt aangelegd op de oostoever hoeft het fietspad op de westoever niet verlegd te worden. Eventuele wensen met betrekking tot verlegging, verbetering of aanpassing van het fietspad komen dan volgens de realisatieovereenkomst volledig voor rekening van de gemeente Alphen-Chaam.

Kanovoorzieningen: voorgesteld wordt extensieve kanovaart te zien als inpassingsopgave vanuit het project. Daarbij dienen voor het project Markdal-Zuid drie dammen passeerbaar gemaakt te worden met een technische oplossing.

Overwegingen uit bijlage A14 Bouwen met Natuur

Het zoveel mogelijk creëren van één vrijstromende Mark, met natuurlijke dynamiek, voldoende capaciteit om piekafvoeren en reserves tijdelijk te bergen.
Het zoveel mogelijk creëren van een doorgaande loop met een geleidelijk aflopende waterbodem en een profiel met dezelfde beddingbreedte en vormgeving (en daarmee beperken van het aantal kruisingen met de hoofdloop en beperken van het aantal dammen).
Nieuwe vrijstromende Mark vormgeven volgens de principes van een natuurlijk beekprofiel. Dit houdt in steile oevers boven de gemiddelde waterlijn en flauwe oevers met een ‘talweg’ onder de gemiddelde waterlijn.
Tijdens hoge afvoeren zo lang mogelijk het water door de doorgaande loop laten gaan waardoor geulvullende situaties optreden.
Zoveel mogelijk inzetten op hoogwaardige landnatuur conform eerder geformuleerde ambities
Heroverwegen van het principe profiel moeraszone en nieuwe vrijstromende Mark aangezien deze niet houdbaar wordt geacht, gelet op de nadelige effecten op natuur bij inundatie.

Verondieping Boven Mark

Bij de vaststelling van het VO+ (tijdens het breed ambtelijk overleg en breed bestuurlijk overleg) is door verschillende partijen verzocht om een nadere onderbouwing en afweging ten aanzien van de keuze om de huidige Boven Mark niet actief, maar passief te verondiepen ten behoeve van het tegengaan van het afvangen van kwel.